Fisherman`s Rise

Diämol het mi mi Fraü uf Herbelze zum Stadtgartefäscht gschleipft. Do het Grachmusikoff gspiilt, e Gruppe vu Schusseriäd im Schwobeland, 6 km vu do, wu si sälber härstammt. Si spiile Rock un Folk un singe viil änglisch, aber wohl meischtens schwebisch. Schad, ass es bi uns nit aü eso e Bänd git, hani gsait. An e BAP will i gar nit dänke, e badischi Grachmusikoff dät scho länge. Mir hän zwar aü begabti Lit. Ich känn zum Beispiil e Schwarzwälderi, diä verstellt sich perfäkt un danzt Flamenco, ass d Spanier s Müül nimmi zue bikumme. Lang hani gmeint, si isch sälber e Spanieri. E anderi vu hiä singt jiddischi Liäder, ass es eim s Härz verrißt. Des Jiddisch glingt so verwandt zu unsrem Dialäkt, do kennt diä doch aü emol ebis uf Alemannisch singe! Oder Fahrenheit, e super Gruppe üs em Briisgaü, spiilt perfekt Joe Cocker noo; dr Sänger isch üss eme gleine Wiidorf, dr kenntscht-e mit em Cocker verwegsle. Alemannischs hersch allerdings nyt. Mir hän zwar aü Spitze-Müsikante, wu s Eige zeige - d Gälfiäßler, dr Uli Führe un anderi. Aber si kenne im anglo-amerikanische Kulturimperialismus bim e große Deil vum junge Publikum ke Paroli biäte, wel si sini Stil un Mittel nit oder nit gnue benutze. Dr kenntscht mänkmol grad verzwatzle.

Aber: Dert hinte am Rhiin, vu Friburg üs gsähne im Windschatte vum Kaiserstuehl, gits noch e baar Derfer, wu Widerstand leischte. Ich liis jetz nit üs em alemannische Aschterix vor, wu von Kurzem enschiine isch, nai, des isch Realität. Ane 74 het dr Meinnad Schwörer vu Wyhl e unstärbligi Red ghalte: »Wiä hämmers dänn? Ka mer eso schwätze, wiä mer do schwätzt normalerwiis ... ?“, het er ufem bsetzte Boiplatz ins Mikrofon nii gruefe. Un s Publikum het gsalt: "Allewäg!" Üs em gliche Dorf kunnt dr Edwin Röttele, wu in sinene Schublade alemannischi Dichtung vu dr feinschte Art liige het un aü dr Eberhard Peter Flamm, wu am Radio dr „Manni vum Kaiserstuehl“ macht. Un jetz hets gheiße, in ebe sällem Wyhl, bim „Hinkelsteinfäscht“ vum Jugendzentnum, diäg „fisherman‘s fall“ spiile. Des will i gsäh ha, hani do gsait, un ha mi Schwobernaidli ani gschleipft. Simmer do nit eweng z alt, het diä jung Fraü gmeint (villicht, wels eso flott mit mir hinterschi goht). I ha gsait, Hoffnung macht jung. Am Schluß simmer mit uf dr Disch un uf dr Bänk gstande, hän mit däm Publikum, wu üsser Rand un Band gsii isch, gsunge: „Rutsch mer doch dr Buckel na!“ Diä Kärli sin eso fätzig, eso virtuos in Rock-, Pop- um Folk-Müsik. Fascht alles eigini Sache, üsser ihrene Rock-Versione vu Hava nagila (hebräisch), Bella ciao (italiänisch), dr Hans im Schnoogeloch. ... Des, was diä viär Kaibe, diä Nochkumme vu dr Wyhler Rhiinfischer, do mache, isch ke fall (Fall), des isch e Ufstand um wahnschiins ball e rise (Ufstiig).

Harald Noth

Lueginsland - erschienen am 26. August 2000 in der Badischen Zeitung

Ohni Di

S isch Friähjohr, anne 81. E wattiärte Umschlag stäckt ime Briäfkaschte vu sällere Mietskaserne in dr Augste-Viktoria-Allee. Boschtstämpfel 7801. S isch Samschtig, d Läde mache glii zue, dr Umschlag wird ufgrisse, rüs kunnt e Kassett. Si wird in dr Rekorder nii gschoppt im Aüto, d Fahrt goht zum Supermarkt. Diä Liäder schlage ii wiä e Bumb. Dä Fahrer kunnt nimmi üs em Sitz rüs, isch gfange uf däm Parkplatz mittle in Berlin: „D Räwe butze, d Räwe hacke, d Räwe spritze, schniide / D Geise bsorje, d Geise mälke, d Geise dränke, fiädre,“ singt do dr Roger Siffer iber si Großili. Ja gits des, verstüünt sich dä jung Mann. Un drno: „Im Güschtel sins isch mim Seppel gange!“ Des het er nit gwisst gha ... „E Land ohni Zigiiner isch ke frejes Land!“ ... ass mer aü ka singe, in sinere Mueder-Sproch, un drno noch eso ebis. Wu d Kassett abgloffe isch, sin d Läde zue. Macht nyt, no isst er halt in einere vu däne stinkige Biär-Hehlene e baar Stulle mit Boulette oder Setzeier. D Realität vum 10. Johr Exil isch wider do. Un noch ebis isch jetz do: D Gwissheit, ass er ohni säll nit guet ka läbe, nit ohni säll ... So isch in sällem Friähjohr s Iis gschmolze, diä Liäder hän villicht bewirkt, ass dä Kärli jetze im Lueginsland schribt.

Des isch mer wider kumme, wuni diämol dr Gölä ghorcht han. Ah Ihr wisse nit, wär dr Gölä isch? Wisse nit, was mer alles singt in unsere Sproch? Eh natiirlig. D Schwiz lit, fir dä ganz Dudel-Sänder-Chor im Südbadische, wit hinter Auschtraliä. Eb in dr Schwiz e Kumet ufgoht oder iischlet, isch fir FR Rägeboge 3 wenniger wichtig wiä wänn z Hamburg e Spate umgheit. Un Gölä&Bänd isch ebe dr absolut Kumet in dr Schwizer Rock-Müsik-Szene gsii, in dr letschte drei Johr. Un im Spotjohr isch er üsgstiige un abghaüe, uf Nej Seeland. Do wär s Geschtbuech uf sinere Heimsitte fascht ibergflosse vu dr Dräne vu sinene Fans. Wiä het dr Gölä nit gsunge? Wi nes Schiff im Näbu / ohni Liecht i dr Nacht / wie ne Clown / wo het vergässe wi me lacht / so füehl i mi, so füehl i mi / ohni Di. / Wi ne Vogu im Schturm / wo nid weiss wo ner isch / mir geits schlächt / we Du nid ume bisch / so füehl i mi, so füehl i mi / ohni Di.

Harald Noth

Lueginsland - erschienen am 10. Februar 2001 in der Badischen Zeitung

Elisabeth Walter

 Wiä wärs dänn, wämmer d Kurde eifach ins Glotterdal hole dät? Do kennti si sich ihrini Traim erfille, was jo in dr Tirkei, im Iran un im Irak nit goht. Des het dr Volkmar Staub in sinem neije Brogramm "AusBaden" vorgschlage. Ass des goht, siiht mer an dr Alemanne z Venezuela, meint dä Kabarettischt. Diä seie anne 1843 dert ani üsgwanderet, ins Tovar-Dal, un siterhär glicklig. E Narr isch, wär do beeses driiber dänkt. Aber d Narre stärbe nit üs. Un so het eine (kei Kurd, sondern e Hiäsige) im Staub wäge däm un ähnligem Rassismus vorgworfe, Nächi zum Haider. Un het noch erwähnt, ass dr Staub, wu vu Brombach stammt, e "Wiesentalnachbar" vum "Nazibarden Hermann Burte" isch. Vu sällem Burte, wu z Muulburg gebore isch, 1923 alemannischi Gedichter vereffentligt het un 1936 in d Bartei iidrätte isch. Un dr Brombacher mueß noch im neije Johrdoisert "üsbade", was dr Muulburger im alte falsch gmacht het.

Mer bänglet zue gärn mit em Burte uf d Alemanne druf, eb mer rächt het oder nit. S gäbt aü anderi Vorbilder, positivi. D Elisabeth Walter het in dr 20er Johr im Hotzewald dr "Schmiedledick" gschriibe un Generatione vu Kinder drmit glicklig gmacht. Dr Schmiddlidick isch bekanntlig e Schuelerbue, wu vu Zigiiner entfiährt wore un im Zigiinerkarre durs ganz badisch Ländli kumme isch, im Buech vu däre Lehreri wennigschtens. Wunderbar, hän do d Nazi gsait, des isch diä Fraü, wu mir brüche. Aber d Elisabeth Walter het sich verweigeret. Un so isch diä religiees Fraü, wu mer as Rassischti het welle vorzeige, bi dr Brüüne in Ungnadi gfalle un arg schikaniärt wore.

Dr Hubert Matt-Willmatt het dr Schmiddlidick anne 1997 nei rüs gä un mit eme läsenswärte Vorwort versähne. Im Ahang vu däm Buech het er "Rosmarin und Nägili" abdruckt, d alemannisch Lyrik vu dr Walteri - liäbenswärti, viilmol drüürigi Gedichter. Ihre Haüptwärk, "Abenteuerliche Reise des kleinen Schmiedledick mit den Zigeunern", giltet unter noschtalgische Alte as Gheimtip. D hittige Kinder, wu zwische Super-RTL un Harry Potter ufwagse, kenne leider nyt meh drmit afange. Villicht sott mer des badisch Heimetbuech emol ins Finnisch ibersetze. Z Finnland, wu noch dr Pisa-Studiä d Kinder aü schwiirigeri Text kenne läse, hätts villicht e Schangs. Wiä d Alemanne z Tovar. Oder d Kurde im Glotterdal.

Harald Noth

Lueginsland - erschienen am 9. März 2002 in der Badischen Zeitung